EDEBİYAT

SES

Sesim kalbim.

Vurmayın kalbime,

Kırılıyor sesim.

( 1990-1991 Gülkedisi şiirlerimden)

SOPRANO'YU KİM ÖLDÜRDÜ? I

Kim öldürdü beni?

WHO KILLED THE SOPRANO?

Poem,translation,copyright: 2023 Gülce Çelik Erdoğan

1-Günde ortalama 8-10 su bardağı ya da 2-2,5 kilogram su içme ölçüsü, kişinin yaş, kilo, sağlık durumu ve beslenme tarzına göre ayarlanmalıdır. Ph değeri 7,5 ile 8,5 arasında olan sular daha sağlıklı olarak kabul edilmektedir.

2-Sabah aç karnına, ihtiyacınıza göre, tam, yarım ya da çeyrek limon suyunu, bir bardak ılık suya ekleyerek içmek genel sağlığınız için yararlıdır. Bir yanda genel sağlığa iyi gelen beslenme tercih edilirken, diğer yanda, bireysel farklılıklar, ses sağlığı ve  beslenme ölçüleri ile ilgili konularda doğru, bilimsel, güvenilir kaynaklardan  öğrenmeyi, araştırmayı bırakmamak gerekir.  

3-Oda sıcaklığında su içmelisiniz.Çok soğuk ya da çok sıcak su içilmemelidir.

4-Kahve, çay gibi içeceklerin boğazınızı kurutan etkilerini yok etmek için ne kadar kahve ya da çay içtiyseniz aynı oranda su içerek boğazınızdaki, ses tellerinizdeki, sesinizle ilgili dokulardaki nem dengesini koruyabilirsiniz.

5-Yiyecek ve içeceklerinizin çok sıcak ya da çok soğuk olmamasına dikkat etmelisiniz.

6-Alkollü ve asitli içeceklerden ve elbette sigaradan, nargileden,  uzak durmalısınız.

7-Taze elma, muz, avokado  ses sağlığı için yararlıdır. İhtiyacınıza göre bir  muz yemek, yoğun iş temponuzda, yemek yemeye fırsat bulamadığınızda,  içerdiği vitaminler, tok tutması ve sağladığı enerjiyle size yardım eder.

8-Kurutulmuş mürdüm eriği ve kayısı ses sağlığı için iyidir.

9-Taze zencefili doğrayarak hem salatalarınıza hem de pişirdiğiniz yemeklerinize katmak ses sağlığınıza fayda sağlar.

10- Taze zerdeçalı doğrayarak hem salatalarınıza hem de pişirdiğiniz yemeklere katmak genel sağlığınız için yararlıdır. Ancak bilimsel araştırmalar günde 10 gramdan fazla tüketmemeyi öneriyor. Doz, gramaj kısaca ölçü önemli. Bir atasözünde söylendiği gibi : " Azı karar, çoğu zarar. "

11-Sesiniz kısıldıysa iyileşene kadar hiç konuşmamak gerekir. Susmalı ve sesinizi dinlendirmelisiniz. Hatta fısıltıyla bile konuşmamalısınız. Dinlenme, iyi uyku, bol su içme, sebze, meyve ve proteinden yana dengeli bir beslenme ile ses kısıklığı daha kolay ve kısa sürede geçer. 

12- Mevsiminde,( hem Dünya hem Türkiye  koşulları içinde , kimyasal, pestisit, fazla tarım ilacı  içermeyen, ) bulabildiğiniz temiz sebze ve meyveleri, baklagilleri, proteinleri dengeli ve ölçülü bir şekilde beslenme programınıza alırken bunların yanında hekiminize danışarak vitamin ve gıda takviyeleri kullanabilirsiniz. Kimi insan da D vitamini eksikliği sadece güneşten aldıklarıyla yeterli olmayabilir. Günümüzde çok yaygın olan depresyon'un en önemli nedenlerinden biri D vitamini eksikliğidir. Ya da başka vitamin ve mineraller eksik olabilir. Bu hem genel sağlığınızı hem de ses sağlığınızı etkiler.

13-Çok sıcak ya da çok soğuk iklim koşullarında dikkatli olunmalı. Şapka, atkı, şemsiye ile aşırı sıcak ve soğuğa karşı korunmalıdır.

14-Yaşanılan ortamın ısısı, çok sıcak ya da çok soğuk olmamalıdır.

15-Yoga yapmak, yüzmek,  ses sağlığı için en faydalı sporlardır. Yaşınıza, sağlığınıza, uygun hareketler, egzersizler yapmak, yürümek, kas, kemik, eklem sağlığınız için olduğu kadar ses sağlığınız için de önemlidir. Beslenme de olduğu gibi hareket ve egzersizde de bedeninizin uyarılarını dinlemeyi öğrenmelisiniz. Ağrı, sızı, yorgunluk, gibi uyarılarda zorlamayın, hareketlerinizi, temponuzu yavaşlatarak bir kaç dakika dinlenin. 

16- Ses egzersizleri ile  spor egzersizlerinin benzer kuralları vardır: 

a- Yavaş yavaş ısınma egzersizleriyle başlamak ( ortalama 5 dakika )

b- Tempoyu, hareketleri , ihtiyacınıza uygun egzersizlerle çeşitlendirerek  devam etmek. Ortalama 30 dakika süren çalışmanın aralarına 4-5 kez bir kaç dakikalık kısa dinlenme ve bir kaç yudum su içme araları vermek gereklidir.( ortalama 30 dakika )

c- Yavaş yavaş dinlenme egzersizleriyle bitirmek (ortalama 5 dakika )

Ortalama 40 dakika olan ses egzersizlerinin süresi ihtiyacınıza, yaşınıza, sağlığınıza göre azaltılıp, çoğaltılabilir. Hasta olan opera sanatçıları, bir kaç dakikayı geçmeyen, seslerini yormayan, kısa, kolay ses egzersizleri yaparlar. Bu ses tellerini fazla hareketsiz bırakmamak içindir. Eğer  Carmen ya da Sevil Berberi operası gibi uzun  bir opera eserinde rolü varsa temsilden bir saat önce, yavaş yavaş, sesi egzersizlerle ısındırırlar.  Temsile hazırlık egzersizleri ile devam ederler. Bu egzersizlerin ve çalışmaların içinde 4-5 kere, bir kaç dakikalık dinlenme; ses tellerini yormamak için, bir kaç yudum su içme; ses tellerinin ve dokusunun nem dengesini korumak için çok önemli ve gereklidir. Spor salonlarında, filmlerde, dizilerde, kitaplarda  reklam sloganı gibi kullanılan, yaygınlaşmış bir slogan var: " Ağrı yoksa, kazanmak ta yok! " : " No pain, no gain!" Bu tip, bir yönden doğruluk payı olan ama eksiklikleri, yanlışlıkları veya  yanlış anlaşılma olasılıkları da olan  sloganların  doğru anlaşılması için çok yönlü bakış açısı gerekir. Olimpiyat spor yarışmalarında bile  sporcu yarışmaya devam etmek istese bile eğer aşırı zorlanma varsa hakemler onun sağlığını düşünerek izin vermezler.Bütün bu özene, dikkate rağmen yine de istenmeyen sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Bu nedenle eğer, ağrı, yaralanma, tahriş, yorgunluk, rahatsızlık varsa dinlenmek, rahatsızlığın sebeplerini anlamak, bedenin kendini toparlamasına fırsat vermek sizi istenmeyen sağlık sorunlarından korur. Baletler, balerinler, opera sanatçıları her gün bir sporcu gibi egzersiz ve çalışma yaparlar. Eğer  kas, eklem, boğaz ağrısı gibi sorunlar varsa bedenlerini zorlamazlar, çalışmaya, provaya ara verirler.Opera ve bale temsillerinde her rol için 2-3 kişinin birlikte  çalışmasının sebebi, istenmeyen bir sorun ya da rahatsızlıkta temsilin iptal edilmesini  önlemektir.

17-Strese karşı önce derin bir nefes alıp sonra daha uzun sürede ve daha yavaş nefes vermek rahatlatıcı ve sakinleştiricidir. 

18- Bütün sanatların iyileştirici ve arındırıcı ( catharsis: düşünceleri ve duyguları ifade ederek arınma ) gücü olduğu gibi şarkı söylemenin de iyileştiren, arındıran etkileri vardır. Antik dönemlerden günümüze müzik, şarkı söyleme, şiir okuma, dans etme, edebiyat, tiyatro, resim, sinema gibi sanat dallarında çalışmanın ya da dinleyici, izleyici olmanın fiziksel, ruhsal, duygusal sağlık sorunlarının tedavi, terapi süreçlerinde etkili yöntemler olduğu kanıtlanmıştır.

19-Sesinizi yormamalısınız. Kulak, burun ve boğazınızdan gelen ağrı, sızı, akıntı gibi belirtilere karşı dikkatli olmalısınız. Yediğiniz ya da içtiğiniz her hangi bir şey sizi rahatsız ederse dikkat ediniz. Bedeniniz sizi uyarır.Sesinizin oluştuğu akciğerler, gırtlak, ses telleri, ağız, dil, dişler, damak, dudaklar, burun, kulaklar, kafa, gibi organlarınız ya da bedeninizin bir bölümünde ağrı, tahriş, kuruma, yutkunma zorluğu, ses kısıklığı gibi sorunlar bedenin uyarısıdır. Rahatsız iseniz kulak-burun-boğaz hekimine danışmakta fayda vardır.

20-Halk arasında yaygın kullanılan şekliyle "Boğazıma gıcık geldi", operacıların kendi aralarında konuştukları şekliyle "Boğazıma katar geldi", "Boğazıma bir şey takıldı",  hissiyle su içmek ya da doğal bir şekilde öksürmek yerine ağız kapalı (mmm,hmmm) gırtlak temizleme hareketi yaptığınızda, ses telleriniz tıpkı bir kapıyı sertçe kapatmanız gibi olumsuz etkilenir. Bu alışkanlıktan vazgeçmeniz ses tellerinizin sağlığı için çok önemlidir.

21-Diyaframdan nefes almayı, sesin ve diyaframın nasıl kullanılacağını en iyi opera sanatçıları bilir. Bu yüzden konservatuarların tiyatro bölümlerinde şan dersleri vardır. Flüt, obua, klarnet gibi üflemeli enstrümanları çalan öğrenciler opera sanatçılarından nefes, diyafram kullanma tekniklerini geliştirmek, çaldıkları enstrümana uygun değişiklikler, egzersizler yapabilmek için destek alırlar. "Nefes Koçluğu" adı altında, bir çok değerli kavramın içinin boşaltıldığı zamanlarda, ortamlarda, sırf para ve kişisel çıkarlarla hareket edenlerden sağlığınızı korumak adına uzak durun. Her alanda güvenilir 2-3 kişiye danışmadan, araştırmadan, karar vermeyin. Aynı kural  şan, opera, tiyatro v.b sahne sanatları içinde geçerlidir. Lütfen acele etmeyin. Kendinizi, yeteneklerinizi iyi tanıyın.İyi araştırın. Kararı siz vereceksiniz.

SEYLAN TARÇIN KABUKLARINDAN İÇECEK TARİFİ

Hem genel anlamda beden sağlığına hem de ses sağlığına iyi gelen bu içecek, Seylan tarçın çubukları ile yapılmalıdır. Bir çok bilimsel araştırma ve kaynak sağlık ile ilgili olumlu etkilerinden ötürü Seylan tarçın kabuklarını öneriyor. İki adet Seylan tarçın kabuğu, küçük parçalar halinde kırılıyor. Üç bardak suyun içine atılıp, 5 dakika kaynatılıyor. Ilıması ve demlenmesi için (15-20 dakika) bekledikten sonra içebilirsiniz. Tarçın kabukları, ıhlamur gibi bir kaç kere rengi ve aroması azalana kadar hafif ısıtılıp ılık olarak içilebiliyor.

Anladım,

Fazlayım size göre

Anladım 

Azım kendime göre

Yalan yanlış sözlerde

Sahte gülüşlerde

Anladım siz vardınız

Nerde doğru bir söz olsa

Anladım siz yoktunuz

Yoktunuz müziğin renginde

Yoktunuz şiirin evinde

Anladım nedendir 

Ölü seviciliğiniz

Yoktunuz müziğin renginde

Yoktunuz şiirin evinde

Fazlayım size göre

Size şarkı söylemem

Size türkü söylemem

Size  arya söylemem

Hani müzik evrenseldi

Soprano'yu kim öldürdü?

Görünüp sever gibi!

©️2019 Gülce Çelik Erdoğan

12 Mayıs 2019 Pazar saat 03:06 

A POEM FOR IMMORTAL JOURNALIST, COLUMNIST, AUTHOR UGUR MUMCU.

GÜLÜMSEYEN
Gülümseyen bir gerçekti.
Ne zaman görsem,
Sevecen.
Yokken;
Gülümseyen bir hayaldi.
Sahi,
Kaç sene geçmişti?
Kederler mi?
Seneler mi?
Birikmişti.
Sahi,
Kaç sene geçmişti?
Uzaklarda,
Karanlıklarda,
Ve her şeye rağmen,
Gülümseyen,
Merhabalarda.
İçten ve samimi,
Bir “Sesleniş”
Hatıralarda.
Uğurlu zamanlarda;
Müzik gibi,
Deniz gibi,
Mavi.
Sahi,
Kaç sene geçmişti?
Gözyaşlarımda gizli,
Gülümseyen sesi.
Sessizliklerde,
“Sesleniş”lerde bir arya söylesem,
Duyacak kişiydi.
Ölümsüzlüğün sesi...
Gülümseyen bir hayaldi,
Gülümseten hayalleri.

Ölümsüz gazeteci-yazar, Uğur Mumcu'nun değerli hatırası için 10 Ocak 2019 tarihinde yazdığım şiir.
Gülce Çelik Erdoğan

MÜZİK  PERİSİ  SUNA  KORAD İÇİN

Siz şarkı söylediğinizde

Yağmurlu bir günde,

Ansızın güneş doğar,

Gülümserdi sesiniz

Gökkuşağı renginde.

Gilda'nın aryasıyla

Sahneye çıktığınız anda

Göz kamaştıran bir güneştiniz.

Sarı saçlarınız dökülürdü omuzlarınıza,

Bazen derin göller kadar yeşil,

Bazen denizler kadar maviydi gözleriniz.

Kanatsız bir düşler perisi,

Meleksiydi sesiniz.

Her zaman güzeldiniz,

Güzel, ince ve duygulu

Kalbinizin güzelliği sesinize vurmuştu.

İnsanları, kedileri ve çiçekleri severdiniz.

Siz şarkı söylediğinizde,

Mavi bir kuş konardı omzuma,

Adı mutluluktu,

Anlardım insan olduğumu.

Çünkü siz sesinizle,

Mutluluğun resmini çizerdiniz.

Bir gün Violetta, bir gün Rosina'ydınız.

Sizinle öyküler hayat bulur,

Düşler gerçek olurdu.

Her role kalbinizle bakardınız,

Sahnede içiniz kan ağlasa bile gülümser,

Derdinizi saklardınız.

Zamanı geldi, "yoruldum artık" dediniz,

Evinizde, sakin bir hayat yaşamak istediniz.

Kediniz ve çiçeklerinizle,

Birkaç vefalı dost size yeterdi.

Şimdi sahneler sessiz,

Siz gidince,

Opera sesini kaybetti.

Hatıralar aklınıza gelince

Gölgeleniyor gülümsemeniz.

Her büyük sanatçı gibi,

Yaşarken takdir edilmediniz.

Alkışlar bitti,

Kendinizi kimsesiz hissettiniz.

Müziğe adanan bir yaşamdı sizinki,

Unutulmayı hiç mi hiç haketmemiştiniz.

Sevgili Suna,

Ey Müzik Perisi,

Her zaman sanat için çarpan kalbiniz,

Yorgun olsa da,

Veda etseniz de sahneye,

Yine de,

Fedakarca,

Hayatınızı tehlikeye atarak,

Eğitmenliğe devam ettiniz.

Sevgili Suna,

Ey Müzik Perisi,

Öyle şanslı ki öğrencileriniz,

Bilginizle ve tecrübenizle

Onlar için bir hazinesiniz.

Belki zamanla,

Daha çok anlaşılacak değeriniz,

Çünkü siz,

Bütün gerçek sanatçılar gibi,

Ölümsüzsünüz.

Copyright © 2002 Gülce Çelik Erdoğan

ORPHEO'YA MEKTUP

Yürürüm alacakaranlık yollarda,

Bu yollar benim değil.

Hiçbir yerde kendim değilim,

Dağılmış her yere benliğim.

Yalnızlığım paramparça.

Alacakaranlık ruhlar arasında,

Sahip gibiler gölgeme bile.

Götürsünler bari kefenlerinde,

Ebedi ruhlar ülkesine de,

Birkaç gündönümü insanlık.

Eşin, Euiridice.

(1990-1991  “GÜLKEDİSİ” şiirleri)